تهدیدی جدی برای سلامت موی دانش آموزان

دکتر علی‌اکبر سیاری درست پس از گذشت یک روز از امضای تفاهمنامه با وزارت آموزش و پرورش با هدف ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دانش‌آموزان، خانواده‌ها و کارکنان مدارس، درباره شیوع شپش گفت: «برای کنترل این بیماری با اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت همکاری داریم اما مشکل اینجاست که شپش  واگیردار است.»

پس از انعقاد تفاهمنامه بین دو وزارتخانه در16 دی ماه 1393 نخستین کارگروه استانی تفاهمنامه مشترک تشکیل شد که یکی از مهمترین مصوبات آن تشدید نظارت و بازرسی سلامت دانش‌آموزان و انجام بازدیدهای مشترک آموزش و پرورش و معاونت بهداشتی است. بنا بر گزارش‌های میدانی و تماس مکرر خانواده‌ها بویژه در مناطق شمال شهر تهران و نیز اظهار نظرهای غیر رسمی برخی مسئولان که چندان تمایلی به ذکر نام و اعلام موضع رسمی ندارند، موج دیگری از شیوع شپش، مدارس شمال تهران را درگیر کرده است.

به گزارش شفا آنلاين،پیشتر دکتر سید تقی یمانی معاون دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت یکی از مشکلات اساسی دانش‌آموزان بویژه دختران را ضعف آموزش بهداشت دانسته و تعداد مربیان بهداشت مدارس را نسبت به تعداد 120 هزار مدرسه در سراسر کشور یک ششم عنوان کرده بود. به عبارت دیگر هر 6 مدرسه تنها یک مربی بهداشت دارد و به اذعان بسیاری از والدین هنوز پای کارشناس بهداشت به برخی مدارس باز نشده است.

 ماجرای یکی از دانش‌آموزان

مادر فرزانه مثل بقیه والدینی که درگیر شپش زدگی بچه‌های‌شان شده‌اند مدام به مدرسه رفت و آمد می‌کند و در یکی از همین رفت و آمدهاست که همشاگردی فرزانه را می‌بیند درحالی که دائم مقنعه‌اش را جلو می‌کشد.

وقتی به چهره ناراحت دختر دقت می‌کند می‌فهمد که پدر و مادرش موهای او را از ته تراشیده‌اند و او حالا خجالت می‌کشد مقنعه‌اش را در مدرسه در بیاورد در حالی که دکتر به او گفته بوده نیازی نیست موهای فرزانه را بتراشد و اگر فقط آنها را کوتاه کند کفایت می‌کند. آیا او هم باید موی دخترش را از ته می‌زد یا به همشاگردی فرزانه مشاوره بدی داده بودند؟

به گفته یکی از کارشناسان مسئول سلامت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش آمار شپش سال گذشته در منطقه چهار تهران بالاتر از سال قبل بوده و این یعنی زنگ خطری که خانواد‌ه‌ها را بشدت نگران کرده است.

یکی از نمایندگان اولیا و مربیان یک مدرسه ابتدایی در منطقه چهار که مادر فرزانه را همراهی می‌کند می‌گوید: «زمانی که متوجه شدم دخترم مبتلا شده و دانش‌آموزان دیگر کلاس هم مثل او هستند، مسأله را به مدیر مدرسه گزارش دادم اما متأسفانه با بی‌تفاوتی او نسبت به این موضوع حساس مواجه شدم. حتی معاونان مدرسه هم از اطلاع‌رسانی به والدین کودکان ممانعت کردند و در این بین فقط معلم کلاس دخترم شخصاً اقدام کرد و جلسه‌ای برای ما گذاشت تا خانواده‌ها را آگاه کند.

مدرسه با ما نه تنها همکاری نکرد بلکه بیشتر می‌خواست این مسأله مسکوت بماند تا مبادا کار به مطبوعات کشیده شود. حتی مراقب بهداشت مدرسه هم به علت بیماری حضور نداشت تا از او کمک بگیریم.

 اما در زمان‌های دیگر هم که حضور داشت موهای بچه‌ها را با یک دستکش معاینه می‌کرد و وقتی به او اعتراض کردیم که استفاده از یک دستکش برای همه خود عامل شیوع است جواب داد هزینه‌اش بالاست و از طرفی هم زمان زیادی برای این‌کار صرف می‌شود. در صورتی که این مدرسه خصوصی است و برای همه چیز پول می‌گیرد!»

قرار است مادر فرزانه که هنوز نگرانی در چهره‌اش موج می‌زند به همراه سایر اولیا به اداره آموزش و پرورش منطقه بروند.

پدر یکی از دانش‌آموزان مبتلا وقتی مسأله را با معاونت این اداره در میان می‌گذارد، با استقبال معاونت روبه‌رو می‌شود. او ابتدا فکر می‌کند که من هم یکی از اولیا هستم اما بعد که متوجه می‌شود به عنوان خبرنگار با اولیا به آموزش و پرورش آمده‌ام از درج نام امتناع می‌کند.

می‌گوید: «مدیریت این مدرسه در این باره ضعیف عمل کرده است و ما کارمان شناسایی این‌گونه موارد است تا به آن رسیدگی شود. در حال حاضر شش مدرسه در این منطقه درگیر چنین مشکلی هستند و کمیته‌ای هم تحت عنوان کمیته سلامت آموزش و پرورش به خاطر رسیدگی به این موضوع تشکیل شده که به طور مستقیم با وزارت بهداشت در ارتباط هستند و موضوع را پیگیری می‌کنند تا اپیدمی‌ نشود و اگر هم شیوع پیدا کرد حتماً برای آن راهکاری از پیش اندیشیده شود. وزارت آموزش و پرورش به این مسأله حتماً رسیدگی خواهد کرد.»

معاونت از اولیای بچه‌ها می‌خواهد به بخش سلامت اداره یا همان کمیته مراجعه کنند تا مشکل حل شود. این کمیته هم موضوع را تأیید می‌کند: «متأسفانه از برخی مدارس مراجعه‌کننده داریم که مسأله شپش را مطرح می‌کنند و اینکه مسئولان آن مدارس چندان پیگیر نیستند. ما پس از بررسی یک تیم سلامت به مدرسه‌ای که گزارش شده اعزام می‌کنیم تا دانش‌آموزان را دقیقاً معاینه کنند و موارد را به ما گزارش بدهند.

البته تیم سلامت ما به شکل عادی دو بار در سال به تمام مدارس می‌روند یکی اول مهر و دیگری اول فروردین.»

 دلایل ورود شپش

دلایل ورود شپش به شهرهای بزرگ مثل تهران متعدد است. برخی معتقدند وقتی بچه‌ها از مسافرت‌های تابستانی یا گروهی از اردوگاه‌ها برمی‌گردند ممکن است این حشره را به همراه بیاورند. بچه‌ها دوست دارند همیشه دست در گردن هم بیندازند یا در گوشی باهم حرف بزنند یا روی چمن در فضای باز غلت بزنند و... گاهی دخترها مقنعه‌های یکدیگر را سر می‌کنند. بنابر این شپش‌ها چون امکان جهیدن یا پرواز ندارند برای انتقال از یک فرد به فرد دیگری از همین شیوه‌ها بهره می‌برند. از طرفی پیشینه انتقال این انگل به انسان به حیوانات برمی‌گردد. بر این اساس برخی کارشناسان اعتقاد دارند دانش‌آموزانی که وضعیت مالی خوبی دارند و به باشگاه‌های سوارکاری می‌روند یا به دلایلی در منزل سگ نگه می‌دارند در معرض شپش هستند و باید تمام موارد بهداشتی را رعایت کنند.

در یک پژوهش تازه پژوهشگران امریکایی اعلام کردند: افرادی که از سگ‌‌های خانگی نگهداری می‌‌کنند به دلیل اینکه اغلب پس از تماس با حیوان دست‌‌های خود را نمی‌‌شویند یا ممکن است این حیوان به رختخواب صاحب خود نیز راه پیدا کند، در بیشتر موارد میکروب‌‌های سگ و حتی شپش به افراد منزل انتقال پیدا می‌کند.

اما از دیگر دلایل ورود شپش که یکی از اعضای کمیته سلامت آموزش و پرورش به آن اشاره می‌کند سفر به برخی کشورها است: «ممکن است شپش – پدیکلوز- از طریق کسانی که به کشورهای امریکا، برزیل، سوئد و استرالیا و چند کشور دیگر سفر می‌کنند هم وارد شود. چون گزارش‌هایی مبنی بر شیوع شپش در این کشورها منتشر شده است.»

متخصصان بهداشت بر اساس آمار می‌گویند هرساله کودکان بسیاری در امریکا شپش می‌گیرند. این کودکان اکثراً 3 تا 11 ساله هستند یعنی سنین دبستان. بر اساس گزارش سازمان کنترل و پیشگیری بیماری‌های امریکا در این کشور اکثر مبتلایان به شپش بچه‌های مدرسه‌ای هستند.
درست است که این انگل از همین راه‌هایی که ذکر شد به کشور ما سرایت کرده اما یکی از راه‌های شیوع و گسترش آن نیز خانواده‌ها و مسئولانی هستند که از علنی کردن قضیه وحشت دارند.  کارشناس بهداشت و مسئول سلامت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی یکی از مناطق تهران می‌گوید: «یکی از دلایل شیوع پدیکلوز یا همان شپش سر، پنهان کردن آن توسط خانواده‌هاست. وقتی اولیا به مسئولان نگویند یا مسئول یک مدرسه از ترس بدنام شدن مدرسه‌اش پنهان‌کاری کند، انگل هم کار خودش را می‌کند.

بد نیست خانواده‌ها بدانند که اگر دانش‌آموز مبتلا را از طرف مدرسه به مراکز درمانی و مراکز بهداشتی ببرند هم به صورت رایگان درمان می‌شوند و هم باید 15 روز طول مدت درمان را بگذرانند و بعد از گرفتن گواهی از این مراکز به مدرسه برگردند.»

وی می‌گوید: «مسلماً همکاری مدرسه و اولیا یکی از نکات بسیار مهم در رفع این معضل است. در یکی از مدارس منطقه 16 تهران که این مورد مشاهده شد بلافاصله مدیریت مدرسه با عملکرد مناسب و سریع و با همکاری کارشناس سلامت نه تنها مشکل رفع شد بلکه همان یک مورد در مدرسه گزارش شد و این مسأله شیوع پیدا نکرد. اما در منطقه 4 تهران مدرسه‌ای هم بود که تمام دانش‌آموزانش به شپش مبتلا شدند.»

 درمان قطعی وجود ندارد

مسلماً نکته اصلی این ماجرا پیشگیری و درمان آن است. اگرچه این کارشناس معتقد است شپش درمان قطعی ندارد: «یک تفکر غالب و اشتباه وجود دارد که شپش به خاطر فقر یا منطقه زندگی شیوع پیدا می‌کند اما متوجه شده‌ایم که این مسأله بیشتر در مدارس خصوصی و غیر انتفاعی دیده شده است تا مدارس دولتی و به همین نسبت در مدارس شمال شهر تهران.»
به گفته کارشناسان اکثر والدین از کوتاه کردن موی سر فرزندان‌شان خودداری می‌کنند اما مشاهدات عینی نشان می‌دهد در یک مدرسه پسرانه که اغلب موی بلندی داشته‌اند میزان ابتلا به نسبت مدارسی که مسئولان آن روی کوتاه شدن موی دانش‌آموزان اصرار داشته‌اند بیشتر بوده است.

یکی از کارشناسان سلامت آموزش و پرورش می‌گوید: «شپش حشره‌ای موذی است و نرفته برمی‌گردد و سمپاشی مدارس هم فایده‌ای ندارد.

بنابراین باید به شکلی مداوم مراقبت کرد. برخی خانواده‌ها از ترس آبروی‌شان حاضر نیستند به مسئولان مدرسه چیزی بگویند و همین باعث می‌شود بقیه دانش‌آموزان را هم آلوده کنند.»مادر فرزانه از این مسأله ناراحت است که با وجود اینکه به بهداشت فردی فرزندانش بسیار اهمیت می‌دهد، چرا دخترش به شپش آلوده شده؟ از نظر او این یک مسئولیت اجتماعی است و اگر یک خانواده سهل‌انگاری کند همه را آلوده کرده است.

دکتر سید تقی یمانی معاون دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت هم با این نظر موافق است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «درست است که در برخی مدارس پدیکلوز مشاهده شده اما نباید بگوییم که این قضیه شیوع پیدا کرده است. ما برای تعریف اینکه در یک مدرسه شپش شیوع پیدا کرده و اپیدمی شده استانداردهای خاصی داریم. این مسأله فقط به بهداشت فردی افراد برمی‌گردد.

درست است که در مدارس تهران این انتظار را نداشتیم که چنین مواردی گزارش شود اما حالا که این اتفاق افتاده باید همه با هم مشارکت کنیم. یعنی هم خانواده‌ها هم آموزش و پرورش و هم وزارت بهداشت. خوشبختانه اکنون وزارت بهداشت با وزارت آموزش و پرورش تعامل خوبی دارد.

 درست است که 20 درصد مدارس ما مربی بهداشت ندارند اما ما اعلام آمادگی کرده‌ایم کارشناسان‌مان را برای آموزش معلمان به مدارس بفرستیم و همچنین مجموعه‌هایی آموزشی هم در اختیارشان قرار داده‌ایم. یکسری از مدارس آموزش دیده‌اند و امیدواریم بقیه مدارس هم آموزش ببینند.

حتی اگر مدارس به وزارت بهداشت اعلام کنند ما برایشان به صورت رایگان شامپو شپش می‌فرستیم یا خانواده‌ها می‌توانند به تمام مراکز بهداشتی درمانی که در اختیار وزارت بهداشت است مراجعه کنند و به صورت رایگان درمان شوند.»

یمانی درباره نگرانی خانواده‌ها نسبت به شیوع پدیکلوز ضمن فراخواندن خانواده‌ها به آرامش می‌گوید: «آمار کل نگران‌کننده نیست. البته این شایسته کشورمان نیست که هنوز درگیر این مسأله باشیم. باید با کمک جمعی این مشکل را تا حدود زیادی برطرف کرد.

 او درباره حضور حیواناتی مثل سگ در خانه می‌گوید: «مهم نظافت و رعایت بهداشت است. اگر خانواده‌ها به تمام نکات نظافت و نگهداری سگ یا دیگر حیوانات خانگی دقت نظر کافی داشته باشند این مسأله رخ نخواهد داد. به عقیده من کسانی به بهداشت فردی خود و خانواده‌شان اهمیت نمی‌دهند باعث می‌شوند فرزندان خانواده‌هایی هم که به بهداشت خود می‌رسند، مبتلا شوند و این یک اجحاف در حق آنان است.

مسلماً در محیط‌های جمعی مثل مدارس یا پادگان‌ها، برخی‌ها بهداشت را بخوبی رعایت نمی‌کنند. بنابراین ورود شپش از هر طریقی به هر حال به رعایت نکردن بهداشت مربوط می‌شود.»

حالا مادر فرزانه و سایر والدین بچه‌ها وقتی صحبت‌های معاونت و کارشناس بهداشت منطقه و قول مساعد او مبنی بر فرستادن تیم بهداشت به مدرسه‌شان را می‌شنوند کمی آرام می‌گیرند. مادر موقع برگشت به دخترش می‌گوید: «نگران نباش می‌رویم یک مدرسه دیگر ثبت‌نام می‌کنیم.»




ایران